Speleologija u Srbiji

Više od 100 godina vrše se stalna speleološka istraživanja pećina i jama u Srbiji i do sada istraženo više od 4000 objekata. Dominiraju vrelske, ponorske i tunelske rečne pećine, a dužina najvećih pećina kreće se od 2 do 7,5 km. Jame su, zbog relativno male debljine krečnjačke mase, manje zastupljene nego pećine. U grupi najdubljih objekata podjednako su zastupljeni kako korozivni (karstni), tako i ponorski (aktivni) tipovi. Dubina najvećih objekata kreće se od 150 do 280 m.

*Turistički uređene pećine*

Zlotske pećine – Lazareva pećina i Vernjikica

- lokacija: mesto Zlot kod Bora (210 km od Beograda)

- dužina: preko 7000 m (Lazareva), 1 km (Vernjikica)

- zanimljivosti: pećina je samo delimično turistički uređena, istraživanje pećine još nije završeno. Smatra se da je Lazareva najduža do sad otkrivena pećina u Srbiji.

Resavska pećina

- lokacija: selo Jelovac kod Despotovca (150 km od Beograda)

- dužina: 447m

Rajkova pećina

- lokacija: Majdanpek (186 km od Beograda)

- dužina: 2300 m

Potpećka pećina

- lokacija: selo Potpeće kod Užica (205 km od Beograda)

- dužina: 555 m

- zanimljivosti: ulazni otvor ogromnih dimenzija

*Turistički neuređene pećine*

Stopića pećina

- lokacija: selo Ljubiš kod Sirogojna, na Zlatiboru (240 km od Beograda)

- dužina: 1594 m

- zanimljivosti: najveće bigrene kade u pećinama u Srbiji

Bogovinska pećina

- lokacija: selo Bogovina kod Boljevca (210 km od Beograda)

- dužina: 5840 m

- zanimljivosti: mnoštvo pećinskog nakita svih vrsta

Ušački pećinski sistem (Ušačka pećina, Ledena pećina i Bezdana jama)

- lokacija: Sjenička pešter (Nova Varoš, 370 km od Beograda)

- dužina: 6185 m

- zanimljivosti: najduži pećinski sistem u Srbiji; u Ušačku pećinu se ulazi jedino iz čamca, iz reke Uvac; prvi pronađeni ostaci pećinskog medveda, mamuta i lisice iz praistorije kod nas pronađeni su u ovoj pećini

Samar

- lokacija: selo Kopajkošara kod Svrljiga (210 km od Beograda)

- dužina: 3167 m

- zanimljivosti: tunelska pećina; u ovoj pećini srpski speleolog Milutin Veljković 1976. je boravio 15 meseci u kontinuitetu, i time postigao svetski rekord

*Jame*
Rakin ponor

- lokacija: selo Kopana Glavica, planina Miroč, Donji Milanovac (225 km od Beograda)

- dubina: 285 m

- zanimljivosti: najdublja do sad istražena jama u Srbiji

Dubašnica

- lokacija: Dubašnička površ, Bor (210 km od Beograda)

- dubina: 276 m

Faca Šora

- lokacija: planina Miroč, Donji Milanovac (225 km od Beograda)

- dubina: 270 m

*Veštački objekti*
Podzemni kanali Petrovaradinske tvrđave

- lokacija: Petrovaradin, kod Novog Sada (82 km od Beograda)

- dužina: približno 30000 m

- zanimljivosti: najduži veštački speleološki objekt u Srbiji sa 7 nivoa

Tašmajdan

- lokacija: Tašmajdan, Beograd

- zanimljivosti: pećina, komandni bunker Vermahta u toku Drugog svetskog rata i podzemni prolazi

Rimski bunar

- lokacija: Beogradska tvrđava, Beograd

Rudnik „Šuplja stena“

- lokacija: selo Zuce, kod Avale, 15 km od Beograda

- dužina: oko 6000 m kanala u 14 nivoa

- zanimljivosti: najstariji rudnik žive u Evropi (oko 3000 godina), daje najčistiju živu na svetu.

Resavska pećina

Resavska pećina se nalazi u istočnoj Srbiji, na području Gornje Resave, 20 km od Despotovca. Smeštena je u krečnjačkom brdu Babina glava na obodu kraškog polja Divljakovac i na nadmorskoj visini od 485 m. Ubraja se u red najstarijih pećina u našoj zemlji, jer je stara 80 miliona godina, a stariji nakit se procenjuje na oko 45 miliona godina. Njeno stvaranje je počelo pre velikog ledenog doba hemijskim i mehaničkim radom reke ponornice u krečnjačkoj geološkoj podlozi.

Resavska pećina je otkrivena 1962. godine, iako su za nju i ranije znali čobani koji su se u pećinu sklanjali sa ovcama da bi se zaštitili od nevremena. Za posetioce je otvorena 1972. Pećina je duga 4,5 km, detaljno je istraženo 2830 m, a za posetioce je uređeno oko 800 m. Temperatura u Resavskoj pećini je konstantna tokom cele godine i iznosi +7°C, dok vlažnost vazduha varira od 80 do 100%.

Unutrašnjost pećine obiluje brojnim i raznovrsnim dvoranama, kanalima, galerijama, stubovima, stalaktitima, stalagmitima, draperijama i okamenjenim vodopadima. Pećinski nakit prisutan je već na samom ulazu, koji se nalazi na 485 m nadmorske visine. Nakit je nastao rastvaranjem kalcijum karbonata, a boja zavisi od minerala kroz koji je prošla voda. Pojavljuje se u tri boje, crvenoj (od oksida gvožđa), beloj (od kristalnog kalcijuma) i žutoj (od primesa gline).

Prilikom prolaska kroz pećinu posetioci se kreću spiralnom betonskom stazom, pravac obilaska je u jednom smeru, odnosno povratak nije istom stazom. Staza prolazi kroz različite dvorane na dva nivoa (gornja i donja galerija). Najniža tačka do koje dolaze posetioci nalazi se na 405 m nadmorske visine. U gornjoj galeriji obilaze se četiri dvorane. Prva je „Dvorana sraslih stubova ili kolonada“, koja je ime dobila po stubovima koji su srasli od poda do tavanice, a sastoje se od kalcita žućkaste boje. U drugoj, „Dvorani košnica“, tavanica je prekrivena stalaktitima koji se još uvek formiraju. Drugu i treću dvoranu spaja kanal crvenih breča koga u našoj zemlji ima samo u Resavskoj pećini. Kanjonski kanal je najsuvlji deo pećine i ne sadrži pećinski nakit. Po sredini kanala nalazi se ponor „Slepi tunel“, dug 25 m, koji je ispitan, ali nije uređen za razgledanje. Kanjonskim kanalom stiže se do treće dvorane – „Predvorja istorije“. Ime je dobila po tome što je u njoj nađen alat (kamena sekira, vrhovi kopalja), lobanja polarne lisice i ognjište praistorijskog čoveka. Kraćim tunelima, koji su naknadno probijeni, dolazi se do „Staze okamenjenih vodopada“, sa „Orguljama“. Dvorana je veoma akustična, a mogu se videti dva kristalno bela kipa, „Baba“ i „Deda“. Dužim veštačkim tunelom dolazimo do četvrte – „Kristalne dvorane“, u kojoj se nalazi pećinski nakit poznatiji kao „Obešena ovca“ i „Stopalo slona“. Udubljenje u zidu pećine nastalo spajanjem stalaktita i stalagmite zove se „Zvono“ ili „Kavez“.

Resavska pećina ima status zaštićenog spomenika prirode, uključujući i neposrednu okolinu površine 11 hektara.

Speleologija u Srbiji Resavska-pecina

Potpećka pećina

Potpećka pećina nalazi se u selu Potpeće, 14 km jugoistočno od Užica. Jedinstvena je po monumentalnom ulazu u obliku potkovice. Visina ulaza iznosi 50 m, širina je u osnovi 12 m, a pod svodom 22 m. To je najveći pećinski ulaz u Srbiji. Izdubljen je na krečnjačkoj litici, čiji je vertikalni deo visok 72 m. Istražena i uređena dužina za posetioce je 555 m. Ulazno-silazna staza ima preko 700 stepenika.

Potpećka pećina se ubraja u pećine izvorskog tipa. Nju su sagradile vode reka ponornica koje poniru u Drežničkoj kotlini i posle podzemnog toka izbijaju iz pećine ili iz vrela ispred pećine gradeći pećinsku reku Petnicu. Potpećka pećina, po svom geološkom sastavu, izgrađena je u srednjetrijarskom krečnjaku, koji je beličaste boje, fine mozaične strukture i karakteriše je pukotinska poroznost.

U Potpećkoj pećini razlikuju se dva glavna sprata pećinskih kanala: stariji – Gornja pećina i mlađi – Donja pećina. Ulazni kanal je nastao razaranjem međuspratne konstrukcije i njihovim spajanjem i zajednički je za oba horizonta. Bogatstvo pećinskog nakita spada u red veoma retkih u kraškikm pećinama.

Prema morfološko-hidrografskoj evoluciji u Potpećkoj pećini se razlikuju 3 grupe kanala: fosilni (Gornja pećina), periodski aktivni (duži deo Donje pećine) i stalno aktivni (najnoviji podzemni tok).

Srednja godišnja temperatura vazduha iznosi 9,5°C. Maksimalna temperatura je u julu, a minimalna u januaru.

Pretpostavlja se da je pećina bila čovekovo stanište još za vreme neolita. U pećini su pronađeni arheološki ostaci: keramika, obrađeni jelenski rogovi i kremeno oruđe.

Potpećka pećina je zaštićena kao spomenik prirode.

Speleologija u Srbiji Potpecka-pecina3

Bogovinska pećina

Bogovinska pećina nalazi se u istočnoj Srbiji, na jugoistočnom obodu masiva Južnog Kučaja, koji je deo velikog regionalnog Kučajskog-beljaničkog masiva. Smeštena je na teritoriji Opštine Boljevac i u ataru sela Bogovina, koje se nalazi pored puta Boljevac-Zaječar.

Ulaz u pećinu nalazi se na 360 m nadmorske visine. Jedna je od najdužih pećina u Srbiji, a dužina istraženih kanala je oko 6 km. Bogovinska pećina je, po morfologiji, horizontalni podzemni oblik karstnog reljefa sa kanalima u tri etaže. Veliki deo kanala Bogovinske pećine reprezentativni su primeri erozivnih kanala. Donja etaža, Ponorski kanal, ima stalni tok. Gornja etaža, Visoki kanal je suv. Srednja etaža, Glavni kanal, koji čini najveći deo pećine, povremeno je hidrološki aktivan. Razlog tome je činjenica da kroz pećinu teče povremeni tok koji ističe na ulazu. To pećini daje karaket rečne izvorske pećine, odnosno pećina predstavlja povremeno vrelo.

Dublji delovi pećine obiluju pećinskim nakitom.

U Bogovinskoj pećini živi veoma interesantna fauna kavernikolnih zglavkara. Po značaju se izdvaja pseudoškorpija, kopneni endemski račić i suptroglofilni insekt.

Speleologija u Srbiji -37938

Rajkova Pećina

Rajkova pećina nalazi se kod Majdanpeka, i predstavlja jednu od najlepših pećina u Srbiji. Tri rečice: Jankova, Paskova i Rajkova, izgradile su čitav sistem dvorana, kanala i hodnika.

Rajkova pećina se sastoji od dva horizonta: rečnog i suvog.

Ukupna dužina pećinje iznosi 2.304 metra.

Ova pećina odlikuje se velikim bogatstvom pećinskog nakita, u vidu stalaktita, stalagmita, stubova, itd.

Legenda kaže da je Rajkova pećina dobila ime po vojvodi Rajku, za koga se pretpostavlja da je živeo u XVII veku, i koji je, kako je narodno predanje zabeležilo, sa svojim prijateljem pop Martinom pljačkao turske karavane, a plen sakrivao u ovoj pećini.

Ulazni deo Rajkove pećine bio je nastanjen u praistoriji, o čemu svedoči kameni čekić koji se čuva u arheološkoj zbirci Muzeja u Majdanpeku.

Prvi istraživač Rajkove pećine bio je Jovan Cvijić, koji se njome bavio davne 1894. godine. Istraživanje pećine nastavljeno je tek 1974. godine pod vođstvom dr Radenka Lazarevića, uz pomoć valjevskog tima speleologa. Pećina je otvorena za javnost 1975. godine.

Šta videti u Rajkovoj pećini?

Od novog ulaza u Rajkovu pećinu, koji je otvoren 1974. godine da služi kao ulaz za posetioce, gvozdenim mostom dugim 40 metara prolazi se iznad Rajkove reke, da bi se stiglo do Ježeve dvorane. Širina ove dvorane iznosi 25 metara, a ime je dobila po tankim, oštrim stalaktitima kojima je tavanica prekrivena. Stalaktiti su od belog kristalnog kalcita. Na ovom mestu se pećina račva na donji hodnik kojim teče Rajkova reka, i gornji hodnik, koji se nalazi na desnoj strani i vodi ka suvom horizontu pećine.

Ukoliko se prati Rajkova reka, uzvodno, može se videti mnoštvo stalaktita, dok se stalagmiti nalaze uglavnom u višim delovima hodnika, često spojeni sa stubovima i zavesama. U poznatije predstavnike pećinskog nakita spadaju Panj sa pečurkama, Paradni slon, Plast sena, itd... Na nekih 400 metara od ulaza nalazi se podzemno ušće Jankove reke u Rajkovu, a ako se nastavi dalje stiže se do brane koju su Francuzi ovde podigli polovinom 19. veka, u cilju regulisanja protoka vode.

Ako se od početka Ježeve dvorane krene spiralnim stepenicama visokim 22 metra, stiže se do suvog horizonta pećine, koji pruža najlepše prizore u celoj pećini. Sav nakit u ovom delu izgrađen je od belog kristalnog kalcita, a pod sadrži mnoštvo kada od crvenkastog kalcita i bigra. Dno pojedinih kada izgrađeno je od koralno belog kalcita.

Sala stećaka sadrži mnoštvo stalagmita bele boje. Ovde se nalaze i Džinovske orgulje, stub visine 4.5 metra, kao i malo jezero dimenzija 2 puta 3 metra, u koralnom kalcitnom basenu. Crveni vodopad je kameni oblik od bigra i crvenice, koji podseća na okamenjeni vodopad, a visine je 4 metra.

Kristalna dvorana, dimenzija 20 puta 30 metara, u sebi sadrži Kristalni grad, koji se sastoji od mnogobrojnih kristalnih stubova, stalaktita i stalagmita.

» Gej brakovi uskoro legalizovani u Srbiji?